Miary efektu (ryzyko względne, iloraz szans, NNT i NNH)

Gdy udało nam się już zebrać dane w badaniu, kolejnym etapem jest wyliczenie miar efektu.  Możemy je podzielić na miary bezwzględne (np. NNT) i względne (np. ryzyko względne). Dzięki nim możemy ocenić, czy dana ingerencja medyczna przyniosła oczekiwany skutek, czy wręcz przeciwnie.

Ryzyko względne

Ryzyko względne (relative risk, RR) jest to iloraz prawdopodobieństwa wystąpienia określonego efektu (punktu końcowego) w grupie badanej, w której zastosowano daną interwencję medyczną (np. podanie leku) oraz tego prawdopodobieństwa w grupie kontrolnej. Wskaźnik RR interpretuje się jako część ryzyka w grupie kontrolnej, jaka „pozostała” po interwencji. Bardzo często jest wykorzystywany badaniach kohortowych oraz próbach randomizowanych. Ryzyko względne w publikacjach medycznych opartych na zasadach evidence-based medicine bardzo często jest stosowane zamiennie z HR, czyli hazardem względnym (hazard ratio). Wynika to z faktu, że pod względem interpretacyjnym są to pojęcia analogiczne. Wskaźnik HR stosowany jest w badaniach głównie długoterminowych. Oprócz częstości występowania punktów końcowych uwzględnia także ich występowanie w czasie. HR wylicza się stosując krzywe przeżywalności.

Iloraz szans

Iloraz szans (odds ratio, OR) jest to iloraz szansy wystąpienia określonego efektu w grupie badanej, narażonej na dany czynnik lub interwencję oraz szansy wystąpienia tego efektu w grupie kontrolnej (nienarażonej). W badaniach kliniczno-kontrolnych stanowi jedyny logiczny sposób przedstawienia wielkości efektu. Zazwyczaj przyjmuje wartości zbliżone do ryzyka względnego, szczególnie wtedy, gdy przypadki pojawienia się choroby występują rzadko w populacji.

NNT i NNH

NNT (number needed to treat) jest to miara bezwzględna efektu nieposiadająca polskiej nazwy. Tłumaczy się ją jako liczbę pacjentów, których trzeba poddać danej interwencji przez określony czas, aby zapobiec niekorzystnemu zdarzeniu np. śmierci. Przykładowo, jeżeli NNT wynosi 3 dla leku chroniącego przed zawałem serca, to oznacza, że trzeba podawać go trzem pacjentom, aby móc zapobiec zawału serca jedynie u jednego. Wynika z tego, że im niższa wartość NNT, tym lepsza (silniejsza) interwencja medyczna. NNT dla aspiryny podawanej podczas zawału wynosi 40. Podobnym wskaźnikiem jest NNH (number needed to harm). Oznacza on ilość chorych, których należałoby leczyć, aby zaobserwować dane działanie niepożądane u jednego z nich. W przypadku tego wskaźnika im wyższa wartość NNH tym lepiej. Lek trzeba podawać większej grupie osób, aby zaobserwować negatywne działanie u jednego z nich.

Sprawdź sam!

Wszystko, co powinieneś wiedzieć o EBM

Baza wiedzy – EBM

Kurs EBM w teorii i praktyce