Efekt placebo i nocebo

Placebo to substancja obojętna, nieposiadająca działania farmakologicznego. Zazwyczaj występuje w postaci tabletek lub kapsułek. Często rolę placebo pełnią cukry np. skrobia lub w przypadku roztworów sól fizjologiczna. Placebo znajduje szerokie zastosowanie w przebiegu badań klinicznych, ponieważ bardzo często podaje się je osobom należącym do grup kontrolnych. Niekiedy placebo  zastępuje się konwencjonalną terapią. Szczególnie w przypadku osób ciężko chorych, które pomimo udziału w badaniu klinicznym muszą w sposób ciągły przyjmować leki. Możemy także wyróżnić tzw. aktywne placebo. Stosowane jest w momencie, gdy badany lek wywołuje charakterystyczne działania niepożądane. W celu uniknięcia sytuacji, w której osoba badana lub badacz domyślą się, kto otrzymuje postać aktywną, do placebo dodaje się substancję wywołującą podobne działania niepożądane. Proceder ten zmniejsza ryzyko ujawnienia składu grupy kontrolnej i badanej.  Zastosowanie grupy kontrolnej umożliwia rzetelniejsze oszacowanie skutków, jakie wywołała badana interwencja medyczna.

Czym jest efekt placebo?

Efekt placebo jest zjawiskiem psychologicznym polegającym na tym, że pomimo podawania substancji nieaktywnej (placebo) dochodzi do poprawy zdrowia. Główną rolę w tym zjawisku odgrywa świadomość pacjenta – wie on, że przyjął lek, więc oczekuje poprawy. Okazuje się również, że nawet sama wizyta u lekarza może poprawić stan pacjenta. Na efekt placebo może mieć także wpływ forma podawanej substancji. Wykazano, że zastrzyki wywołują silniejszy efekt niż doustne tabletki. Badania przeprowadzone w 2010 roku dla Cochrane wykazały, że nie stwierdza się, aby leczenie przy pomocy placebo powodowało istotne statystycznie korzyści zdrowotne. Wiele osób uważa także, że działanie homeopatii zależy od efektu placebo.

Czym jest efekt nocebo?

Efekt nocebo jest przeciwieństwem efektu placebo. Polega na wystąpieniu negatywnych objawów np. bólu głowy, biegunki, tachykardii w wyniku podania substancji pozbawionej działania (placebo). Uważa się, że efekt ten wywołany jest negatywnym nastawieniem pacjenta do terapii lub nieakceptowalnym w jego mniemaniu wyglądem leku czy sposobem aplikacji. Osoby ze skłonnością do depresji  bardziej są narażone na wystąpienie efektu nocebo. Należy także zauważyć, że efekt nocebo jest znacznie mniej poznany w porównaniu z efektem placebo.

Sprawdź sam!

Wszystko, co powinieneś wiedzieć o EBM

Baza wiedzy – EBM

Kurs EBM w teorii i praktyce